Bildiğiniz üzere kısa bir süre önce ISO/DIS 9001 taslak hali yayımlandı. Bu taslak (Draft International Standard) dikkate alınarak, Kalite Yönetim Sistemlerindeki değişiklikleri ele alma fırsatımız oldu. Şunu da özellikle belirtmek isterim ki, standartların taslak hali ile nihai hali arasında bazı farklılıklar bulunabilmektedir. Dolayısıyla bu makalede yapılan değerlendirmeler, ISO/DIS 9001 (Draft International Standard) esas alınarak hazırlanmıştır.

KYS Genel Bir Bakış

Kalite Yönetim Sistemleri (KYS), işletmelerin müşteri memnuniyetini artırmasının yanı sıra verimliliğini, sürdürülebilirliğini ve kurumsal itibarını güçlendiren en temel araçlardan biridir. ISO 9001 standardı, yayınlandığı tarihten bu yana farklı revizyonlarla güncellenerek iş dünyasının değişen ihtiyaçlarına uyum sağlamıştır. Ancak günümüzde dijital dönüşüm, sürdürülebilir kalkınma hedefleri, küresel tedarik zincirlerindeki kırılganlıklar ve artan paydaş beklentileri, mevcut kalite yönetim yaklaşımlarının daha ileri bir noktaya taşınmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu bağlamda yayımlanan ISO/DIS 9001 (Draft International Standard), kalite yönetim sistemlerinde yeni bir dönemin habercisi olarak dikkat çekmektedir.

ISO/DIS 9001’in Getirdiği Temel Yenilikler

ISO/DIS 9001, yalnızca mevcut maddelerin güncellenmesi değil, aynı zamanda kalite yönetiminin geleceğini şekillendirecek yeni kavramların da sisteme dahil edilmesini öngörmektedir. Öne çıkan yenilikler sizler için aşağıda özetlemeye çalıştık.

1. Sürdürülebilirlik ve Çevresel Sorumluluk

• ISO/DIS 9001, yalnızca müşteri ihtiyaçlarına odaklanmakla kalmayıp işletmelerin çevresel etkilerini de dikkate almayı vurgulamaktadır.
• Bu değişiklik, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SDGs) ile uyumlu bir yaklaşımı desteklemektedir.
• Kuruluşların karbon ayak izi, enerji verimliliği ve çevre dostu süreçler konusunda daha duyarlı olması beklenmektedir.

2. Dijitalleşme ve Teknoloji Yönetimi

Gelişen ve değişen teknolojik süreçler, kalite yönetim sistemi kurulum ve denetimlerinde bilgi güvenliği, veri kalitesi, otomasyon ve teknolojik bağımlılıkların daha kapsamlı ve derinlemesine incelenmesini gerekli kılmaktadır.

• Yeni taslak, dijital dönüşümün kalite yönetimi üzerindeki etkilerine dikkat çekmektedir.
• Veri güvenliği, yapay zekâ uygulamaları, otomasyon ve büyük veri analizi, kalite yönetim süreçlerinin ayrılmaz parçası haline gelmektedir.
• Bilgi teknolojilerinin daha etkin kullanımı, hem risk yönetimi hem de müşteri deneyimi açısından kritik görülmektedir.

3. Risk ve Fırsat Yönetiminin Derinleştirilmesi

Yönetim sistemlerinde fırsat başlığı hiç bir zaman tam olarak anlaşılmadı, Belki fırsatların riskten bağımsız olarak değerlendirilmesi daha efektif olabilir.

• Önceki revizyonlarda vurgulanan “risk temelli düşünme” yaklaşımı, yeni taslakta fırsatların daha fazla ön plana çıkarılmasıyla dengelenmektedir.
• Bu sayede işletmelerin yalnızca riskleri bertaraf etmesi değil, aynı zamanda yenilikleri ve gelişim fırsatlarını da sistematik olarak değerlendirmesi beklenmektedir.

4. Paydaş Beklentilerinin Entegrasyonu

“Standartta sıkça yanlış anlaşılan konulardan biri de 4.1 Bağlam ve 4.2 İlgili Taraflar maddeleridir. Bu maddelerin yalnızca yönetim sistemlerinde değil, aynı zamanda organizasyonel süreçlerde de dikkate alınması gerekirken; çoğu zaman kuruluşun bağlamı ile ilgili tarafların ihtiyaç ve beklentileri tam olarak anlaşılmamış, yalnızca kâğıt üzerinde kalmıştır. Paydaş beklentilerinin entegrasyonu ise bu konunun daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.”

• ISO/DIS 9001, müşteri odaklılıktan paydaş odaklılığa doğru bir genişleme sunmaktadır.
• Çalışanlar, tedarikçiler, toplum ve kamu otoriteleri gibi farklı paydaşların beklentilerinin sistematik biçimde ele alınması gerekmektedir.
• Bu durum, sosyal sorumluluk ve kurumsal itibar yönetimi ile kalite yönetiminin daha güçlü bir şekilde bütünleşmesini sağlamaktadır.

5. Kurumsal Dayanıklılık (Resilience)

Pandemide yaşadığımız acı tecrübeler, bir organizasyonun sürdürülebilirliği için ISO 22301’in işletmeler açısından ne kadar kritik olduğunu açıkça göstermiştir.”

• COVID-19 pandemisi ve küresel tedarik zinciri krizleri, işletmelerin dayanıklılık kapasitesini ön plana çıkarmıştır.
• ISO/DIS 9001, kuruluşların krizlere hazırlıklı olmasını, kesintisiz hizmet sunabilmesini ve esnek adaptasyon kabiliyetlerini geliştirmesini teşvik etmektedir.

6. Bilgi Yönetimi ve Organizasyonel Öğrenme

• Kuruluşların yalnızca prosedürlere dayalı bir sistem kurmaları değil, aynı zamanda öğrenen organizasyon kültürü geliştirmeleri beklenmektedir.
• Bilgi yönetimi süreçleri, yenilikçilik ve sürekli iyileştirmenin daha güçlü bir şekilde desteklenmesiyle ilişkilendirilmektedir.

Gelecek Beklentileri

ISO/DIS 9001’in kabul edilerek yeni versiyonun yayımlanması, kalite yönetiminde stratejik bir dönüşümü beraberinde getirecektir. Önümüzdeki yıllarda şu beklentiler öne çıkmaktadır:

• Entegre Yönetim Yaklaşımı: ISO 14001, ISO 45001, ISO 27001 gibi standartlarla daha yüksek düzeyde entegrasyon.
• Veri Odaklı Karar Alma: Dijitalleşmenin getirdiği analitik yöntemlerle kalite performansının ölçülmesi.
• Küresel Tedarik Zinciri Uyumları: Standardın küresel bağlamda daha esnek ve uyumlu hale gelmesi.
• Müşteri Deneyiminin Ötesi: Müşteri memnuniyetinden paydaş memnuniyetine geçiş.

Sözün Özü

ISO/DIS 9001, kalite yönetim sisteminde yalnızca teknik bir revizyon değil, aynı zamanda iş dünyasının geleceğine uyum sağlayacak vizyoner bir dönüşüm olarak öne çıkmaktadır. Sürdürülebilirlik, dijitalleşme, paydaş yönetimi ve dayanıklılık gibi kavramların sisteme entegre edilmesi, kuruluşların kaliteyi yalnızca ürün ve hizmet düzeyinde değil, aynı zamanda toplumsal, çevresel ve stratejik düzeyde ele almasını sağlayacaktır. Bu yönüyle ISO/DIS 9001, geleceğin kalite yönetimi anlayışına yön veren en önemli kilometre taşlarından biri olacaktır.